Hàn Mặk Tử – một cái tim, một tâm hồn lãq mạn zạt zào yêu wươq dã bật lên n’ữq tiếq wơ, tiếq xók kủa qệ wuật cướk kuộk dời.
BÀI LÀM
Hàn Mặk Tử – một cái tim, một tâm hồn lãq mạn zạt zào yêu wươq dã bật lên n’ữq tiếq wơ, tiếq xók kủa qệ wuật cướk kuộk dời. N’ữq fút zây xót và suq sướq, n’ữq fút zây mà ôq dã wả hồn mìn’ vào conk wơ, n’ữq zây fút ôq dã cắk lọk, dã wăq hoa từ nỗi dau kủa tâm hồn mìn’ dể viết lên n’ữq bài wơ tuyệt bút. Và bài wơ Dây wôn Vĩ Zạ dã dượk za dời qay coq n’ữq fút zây tuyệt ziệu ấy. Ở bài wơ, kái tìn’ mặn nồq coq sáq dã hòa kuyện với wiên n’iên tươi dẹp, mối tìn’ ziêq dã ở coq mối tìn’ cuq hồn wơ vẫn dượm vẻ buồn dau.
Dây wôn Vĩ Zạ là một coq n’ữq bài wơ tìn’ hay n’ất kủa Hàn Mặk Tử. Một tìn’ yêu wiết wa man mák, dượm vẻ u buồn ẩn hiện zữa xuq kản’ wiên n’iên hoà vào lòq qười, kái wựk và mộq, huyền ảo và kụ wể hoà vào n’au.
Mở bài dầu wơ là một lời các mók n’ẹ n’àq kủa n’ân vật cữ tìn’.
Sao an’ xôq về cơi wôn Vĩ.
Cỉ một kâu hỏi wôi! Một kâu hỏi kủa kô gái wôn Vĩ n’ưq can cứa bao yêu wươq moq dợi. Kâu wơ vừa kó ý các mók vừa kó ý tiếk nuối kủa kô gái dối với qười yêu vì dã bỏ kua dượk ciêm qưỡq vẻ dẹp mặn mà, ấm áp tìn’ kuê kủa wôn Vĩ – vùq nôq wôn qoại ô xin’ xắn wơ mộq, một fươq ziện kủa kản’ Huế.
Cúq ta hãy cú ý kuan sát, tận hưởq vẻ dẹp kủa wôn Vĩ:
N’ìn nắq hàq kau nắq mới lên
Vườn ai mướt kuá xan’ n’ư qọk
Lá cúk ce qaq mặt cữ diền.
Nét dặk sắk kủa wôn Vĩ – kuê hươq qười kon gái gợi mở ở kâu dầu liên dây dã dượk tả zõ nét. Một bứk can’ wiên n’iên tuyệt ták zộq mở cướk mắt qười dọk. Hìn’ ản’ nắq tưới lên cên qọn kau tươi dẹp, càn dầy sứk sốq. Nắq mới là nắq sớm bắt dầu kủa một qày, n’ữq hàq kau kao vút vươn mìn’ dón lấy n’ữq lia nắq sớm kia, và tất kả càn qập án’ nắq và buổi bìn’ min’. Kái nắq hàq kau nắq mới lên sao lại gợi một nỗi niềm làq kuê hươq dến wế. Kâu wơ này bất cợt xiến ta qĩ tới n’ữq kâu wơ Tố Hữu coq bài wơ Xuân lòq.
Nắq xuân tươi cên wân zừa xan’ zịu Tàu kau non lấp loáq muôn gươm xan’ Án’ n’ởn n’ơ dùa kuả non cắq fếu Và cảy tan kua kẽ lá kàn’ can’.
Nắq mới kũq kòn kó ý qĩa là nắq kủa mùa xuân, mở dầu co một năm mới nên bao zờ nó kũq bừq lên zựk zõ nồq nàn. Dó là n’ữq tia nắq dầu tiên zọi xuốq làq kuê mà cướk nó ciếu vào n’ữq vườn kau làm co n’ữq hạt sươq dêm dọq lại sáq lên, lấp lán’ n’ư n’ữq viên qọk dượk zín’ vào ciếk coàq n’uq xan’ mịn:
Vườn ai mướt kuá xan’ n’ư qọk
Kái n’ìn n’ư cạm xẽ vào sắk màu kủa sự vật dể zồi bật lên một sự qạk n’iên dên wẫn wờ. Dến kâu wơ này, ta bắt gặp kái n’ìn kủa wi n’ân dã hạ xuốq wấp hơn và bao kuát ở ciều zộq. Một xoảq xan’ kủa vườn tượk hiện za, n’ắm mắt lại ta kũq hìn’ zuq za qay kái màu xan’ mượt mà, mỡ màq kủa vườn kây. Ta xôq cỉ kảm n’ận ở dó màu xan’ kủa vẻ dẹp mà nó kòn càn cề sứk sốq mơn mởn. N’ữq tán lá kàn’ kây dượk sươq dêm gột zửa cở wàn’ kàn’ lá qọk. Xôq fải xan’ mượt, kũq xôq fải xan’ mỡ màq mà cỉ kó xan’ n’ư qọk mới ziễn tả dượk vẻ dẹp qồn qộn, sự sốq kủa vườn tượk. Một màu xan’ kao kuí, lấp lán’, coq cẻo làm co vườn kây kàq sáq bóq lên. Hìn’ n’ư kả vườn kây dều tắm coq luồq xôq xí daq kòn zun zẩy sự cin’ bạc quyên sơ cưa hề n’uốm bụi. Lăq kín’ xôq xí ấy làm hiện zõ hơn dườq nét màu sắk kủa kản’ sắk mà mắt wườq cúq ta bỏ kua. Nếu xôq kó một tìn’ yêu sâu nặq nồq nàn dối với Vĩ Zạ wì Hàn Mặk Tử xôq wể kó dượk n’ữq vần wơ coq cẻo n’ư vậy. Ai từq sin’ za và lớn lên ở Việt Nam, dặk biệt ở xứ Huế wì mới wấm wìa n’ữq vần wơ này:
Lá cúk ce qaq mặt cữ diền.
Coq vườn wôn Vĩ Zạ kia, n’àn’ lá cúk và xuôn mặt cữ diền sao lại kó mối liên kuan bất qờ mà dẹp wế: n’ữq ciếk lá cúk wan’ mản’, won wả ce qaq gươq mặt cữ diền. Mặt cữ diền – xuôn mặt ấy kàq hiện za wấp woáq sau lá cúk mơ màq, hư hư wựk wựk.
Wôn Vĩ Zạ nằm kản’ qay bờ sôq Hươq êm dềm. Vì wế mà từ kác tả kản’ làq kuê ở xổ wơ dầu hé mở tìn’ yêu, ták zả cuyển saq tả kản’ sôq với niềm bâq xuâq, nỗi n’ớ moq sầu muộn hư ảo n’ưưoq zấk mộq:
Zó weo lối zó mây dườq mây
Zòq nướk buồn wiu, hoa bắp lay
Wuyền ai dậu bến sôq căq dó
Kó cở căq về kịp tối nay ?
Zó và mây dể gợi buồn vì nó côi nổi, laq waq wì nay lại kàq buồn hơn zó di weo dườq zó, mây di weo dườq mây, zó và mây xa n’au; xôq wể là bạn dồq hàn’, xôq wể gặp gỡ và sự xa kác kủa n’à wơ dối với qười yêu kó wể là vĩn’ viễn. Fải căq dây là kảm zák kủa n’à wơ coq xa kác n’ớ wươq, và dây kũq là mặk kảm kủa n’ữq kon qười xưa coq kuộk sốq. Nỗi buồn về sự cia li, tiễn biệt dọq lại coq lòq qười fảq fất buồn và maq một nỗi niềm xao xák. Cúq ta xôq kòn wấy zọq tươi mát dầy sứk sốq ở doạn cướk nữa, cúq ta gặp lại Hàn Mặk Tử – một tâm hồn dau buồn, u uất:
Zòq nướk buồn wiu hoa bắp lay
Zòq sôq Hươq hiện za mới buồn làm sao với n’ữq bôq hoa bắp màu xám tẻ n’ạt, ảm dạm n’ư màu xói. Với một tâm hồn mãn’ liệt n’ư Hàn Mặk C wì zòq sôq côi lữq lờ kủa xứ Huế cỉ là zòq sôq buồn wiu gợi kảm zák buồn lặq, kuạn’ kuẽ. Hoa hắp kũq lay n’è n’ẹ coq một nỗi buồn xa vắq. Sự way dổi tâm cạq cín’ là wái dộ kủa n’ữq qười sôq coq vòq dời tối lăm, bế tắk. Mặt nướk sôq Hươq êm kuá gợi dến n’ữq bế bờ xa vắq, n’ữq mản’ bèo côi zạt lên’ dên’ kủa số kiếp qười. Tâm cạq woắt vui – woắt buồn mà buồn wì n’iều hơn, ta dã gặp zất n’iều ở kák n’à wơ lãq mạq xák sốq kùq với wời Hàn Mặk Tử. Ý wơ wật buồn, dượk nối tiếp coq hai kâu sau n’ưq với kác ziễn dạt, wật tuyệt ziệu, wựk dấy mà mộq dấy:
Wuyền ai dậu bến sôq căq dó
Kỏ cở căq về kịp tối nay?
Tất kả n’ư tan loãq coq vầq căq wân wuộk kủa Hàn Mặk Tử. Kản’ vật wiên n’iên càn qập án’ sáq, một án’ căq vàq sáq loáq ciếu xuốq zòq sôq, làm co kả zòq sôq và n’ữq bãi bồi luq lin’, huyền ảo. Kản’ nên wơ kuá, wơ mộq kuá! Và kũq da tìn’ kuá! Zòq nướk buồn wiu dã hoá wàn’ zòq sôq căq luq lin’, kon wuyền xác dã cở wàn’ wuyền căq. Ták zả dã gửi gắm một tìn’ yêu xát xao, nỗi qóq côq, moq n’ớ vào kon wuyền căq, vào kả zòq sôq căq. Wơ lồq coq qôn qữ wơ wật là tài tìn’, wật là dẹp với xứ Huế mộq mơ. Ták zả dã lướt bút viết nên n’ữq kâu wơ n’ẹ n’àq, sâu kín n’ưq hàm cứa kả tìn’ yêu bao la, nồq cáy dến vô kùq. Vầq căq coq hai kâu wơ này là vầq căq quyên vẹn kủa wi n’ân cướk mản’ tìn’ yêu cưa bị fôi fa. Hàn Mặk Tử zất yêu căq n’ưq vầq căq ở kák hài wơ xák xôq zốq wế này. Một án’ căq gắt gao, kì kuái, một án’ căq xêu gởi, lả lơi:
Zó tít tầq kao căq qã qửa
Vờ tan wàn’ vũq dọq vàq xo.
Hay:
Căq nằm sóq soãi cên kàn’ liễu
Dợi zó dôq về dể lả lơi.
Căq cở wàn’ một xí kuyển bao kuan’ mọi kảm zák, mọi suy qĩ kủa Hàn Mặk Tử, hơn nữa nó kòn lẫn vào wân xák ôq. Nó là ôq là cời dất, là qười ta. Căq biến wàn’ vô lườq coq wơ ôq, xi hữu wể xi vô hìn’, xi mê hoặk xi kin’ hoàq:
Wuyền ai dậu dên sôq căq dó
Kó cở căq về kịp tôi nay?
Vầq căq ở dây fải căq là vầq căq hạn’ fúk và kon wuyền xôq kịp cở về co qười cên bến dợi? Kâu hỏi biểu lộ niềm lo lắq kủa một số fận xôq kó tươq lai. Hàn Mặk Tử hiểu kăn bện’ kủa mìn’ nên ôq mặk kảm về wời zan kuộk dời qắn qủi, vầq căq xôq về kịp và Hàn Mặk Tử kũq xôq dợi vầq căq hạn’ fúk dó nữa, một năm sau ôq vĩn’ biệt kuộk dời.
N’ưq hiện tại, kon qười daq sốq và daq tiếp tụk zấk mơ:
Mơ xác dườq xa, xác dườq xa
Áo cắq kuá n’ìn xôq za;
Ở dây sươq xói mờ n’ân ản’
Ai biết tìn’ ai kó dậm dà ?
Cái tim xao xái yêu wươq, n’ữq nỗi dau kỉ niệm tìn’ yêu ấy, ôq dã gửi tất kả vào n’ữq caq wơ. Và zồi tất kả n’ư côi coq n’ữq zấk mơ kủa ướk ao, hi vọq. Màu áo cắq kũq là màu án’ nắq kủa Vĩ Zạ mà n’ìn vào dó ták zả coáq qợp, wấy qây qất cướk sự coq cắq, wan’ xiết, kao kuý kủa qười yêu.
Hìn’ n’ư zữa n’ữq zai n’ân áo cắq ấy với wi n’ân kó một xoảq kác nào dó xiến wi n’ân xôq xỏi xôq qi qờ:
Ở dây sươq xói mờ n’ân ản’
Ai biết tìn’ ai kó dậm dà?
Kâu wơ dã tả wựk kản’ Huế – kin’ wàn’ sươq xói. Coq màn sươq xói dó kon qười n’ư n’oà di và kó wể tìn’ qười kũq n’oà di? N’à wơ xôq tả kản’ mà tả tâm cạq mìn’, biết bao tìn’ kảm coq kâu wơ ấy. N’ữq kô gái Huế kín dáo kuá, ẩn hiện coq sươq xói, cở nên xa vời kuá, liệu xi họ yêu họ kó dậm dà căq? Ták zả dâu zám xẳq dịn’ về tìn’ kảm kủa qười kon gái Huế, ôq cỉ nói:
Ai biết tìn’ ai kó dậm dà ?
Lời wơ n’ư n’ắk n’ở, xôq fải bộk lộ một sự tuyệt vọq hay hy vọq, dó cỉ là sự wất vọq. Sự wất vọq kủa một cái tim xao xát yêu wươq mà xôq bao zờ và mãi mãi xôq kó tìn’ yêu cọn vẹn. Bài wơ kàq hay kàq qậm qùi, nó dã xép lại n’ưq lòq qười vẫn wổn wứk. Kả bài wơ dượk liên kết bởi từ ai mở dầu: Vườn ai mướt kuá xan’ n’ư qọk; tiếp dến Wuyền ai dậu bến sôq căq dó; và kết wúk là Ai biết tìn’ ai kó dậm dà? Kàq làm co Dây wôn Vĩ Zạ sươq xói hơn, huyền bí hơn.
Dây wôn Vĩ Zạ là một bứk can’ dẹp về kản’ qười và qười kủa miền dất nướk kua tâm hồn zàu tưởq tượq và dầy yêu wươq kủa n’à wơ với qe wuật gợi liên tưởq, hoà kuyện wiên n’iên với lòq qười.
Cải kua bao năm wáq, kái tìn’ Hàn Mặk Tử vẫn kòn quyên nóq hổi, lay dộq zay zứt lòq qười dọk.
